Jubileusz Janusza Zaorskiego to – ni mniej, ni więcej – święto całego polskiego kina. Mało kto uosabia je bowiem w takim stopniu jak reżyser „Matki Królów” (1982) i „Piłkarskiego pokera” (1988). Twórca najpopularniejszego rodzimego filmu o futbolu sam jest przy tym zawodnikiem, który potrafi grać na wielu pozycjach i wie doskonale, czym jest duch drużyny. Janusz Zaorski, choć w pierwszym rzędzie wszechstronny reżyser o bogatym dorobku, współtworzył wraz z bratem Andrzejem radiowy Kabarecik Reklamowy, przewodniczył w latach 80. XX wieku Polskiej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych, był kierownikiem artystycznym Zespołu Filmowego „Dom”, a w latach 90. zasiadał w Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji. Jakby tego było mało, od wielu lat wraz z żoną Anną Osmólską-Mętrak organizuje Konkurs o nagrodę im. Krzysztofa Mętraka dla młodych krytyków filmowych, a w 2014 roku został bohaterem wywiadu-rzeki „Jaja, serce, łeb” przeprowadzonego przez Stanisława Zawiślińskiego. Jak widać, na boisku polskiej kultury Janusz Zaorski potrafi grać za kilku zawodników – bez żadnej zadyszki.
Cykl „Dorosłe pytania. Jubileusz Janusza Zaorskiego” to świetna okazja, by poznać trzy wczesne, mniej znane filmy reżysera oraz obejrzeć jego najnowszy fabularyzowany dokument „Pokolenia”, w którym historia Polski splata się z historią polskiego kina. Choć refleksyjne kino osadzone w przeszłości pozostaje jedną ze specjalności Zaorskiego (by wymienić tylko wspomnianą „Matkę Królów”, „Jezioro Bodeńskie” i „Syberiadę polską”), to pokazywane na Dwóch Brzegach filmy reżysera zwracają uwagę na jego talent do kreślenia przesiąkniętych empatią opowieści z pogranicza codzienności i polityki. Intymny portret młodzieży w „Uciec jak najbliżej”, satyryczny obraz prowincji w „Awansie”, synteza inteligenckich dylematów w „Dziecinnych pytaniach” – te filmy Zaorskiego z lat 70. i wczesnych 80. odzwierciedlają ówczesną rzeczywistość i zarazem ją przekraczają, wybrzmiewając dziś zaskakująco aktualnie.
Jedną z przyczyn nieustającej świeżości kina Janusza Zaorskiego jest to, że – mimo żonglerki gatunkami, epokami i tematami – hołduje on wciąż pojedynczej idei, jaką jest próba pokazania na ekranie człowieka w całym jego skomplikowaniu. Jego bohaterowie mają często mniejsze lub większe wady, ale i nieodparty urok osobisty; wikłają się w prozę życia, ale nigdy nie przestają marzyć o lepszej przyszłości. A nade wszystko gna ich do przodu jakaś siła – demoniczna lub szlachetna – dzięki której ich zmagania wypadają na ekranie niezwykle wiarygodnie. Widać to zarówno w zrealizowanym w teledyskowym rytmie „Szczęśliwego Nowego Jorku” (1997), jak i w gęstym dramaturgicznie „Barytonie” (1984) z popisową rolą Zbigniewa Zapasiewicza.
Na okładce wywiadu-rzeki z Zaorskim możemy przeczytać: „Pamiętam dobrze, co na studiach mówił nam Stanisław Wohl: reżyser musi posiadać trzy rzeczy – jaja, serce i łeb. Zgadzam się z tym, choć zmieniłbym kolejność. Jaja to energia, mobilność, siła. Łeb – ważny, bo nie byłoby źle, żeby na końcu trochę inteligencji się znalazło. Jednak na pierwszym miejscu stawiam serce – czyli wrażliwość. Ona jest najważniejsza”. Cały dorobek Janusza Zaorskiego udowadnia nie tylko jego artystyczną wrażliwość, ale też to, że w rękach utalentowanego reżysera owa wrażliwość ujawnia nieoczekiwanie swoją siłę – i staje się prawdziwie zaraźliwa.
Sebastian Smoliński
FILMOGRAFIA|FILMOGRAPHY
2016 Pokolenia|The Generations
2013 Syberiada polska|Siberian Exile
2005 Lekarz drzew|Tree Doctor
2002 Haker|Hacker
1997 Szczęśliwego Nowego Jorku|Happy New York
1988 Piłkarski poker|Soccer Poker
1985 Jezioro Bodeńskie|Sons and Comrades
1985 Baryton|The Baritone
1981 Dziecinne pytania|Childish Questions
1982 Matka Królów|The Mother of Kings
1977 Pokój z widokiem na morze|A Room with a View on the Sea
1974 Awans|Promotion
1972 Uciec jak najbliżej|Run Away Nearly
Awans
reż|dir Janusz Zaorski | PL | 1974 | 75 min więcej...
Dziecinne pytania
reż|dir Janusz Zaorski | PL | 1981 | 97 min więcej...
Pokolenia
reż|dir Janusz Zaorski | PL | 2016 | 105 min więcej...
Uciec jak najbliżej
reż|dir Janusz Zaorski | PL | 1972 | 87 min więcej...
ZNAJDŹ NAS