RETROSPEKTYWA REŻYSERSKA | MICHAEL HANEKE | Sekcje | 12. Festiwal Filmu i Sztuki Dwa Brzegi

Celem retrospektyw jest prezentacja reżyserów, których dorobek ma lub miał kluczowy wpływ na kierunki rozwoju światowej kinematografii.

Michael Haneke to jeden z najbardziej utytułowanych europejskich twórców, a także wysokiej próby intelektualista, który łączy wybitny warsztat reżyserski z wykształceniem filozoficznym i psychologicznym. Dzieła Austriaka, zarazem zdystansowane i przenikliwe, próbujące dotrzeć do samej istoty rzeczy, układają się w rozpisany na kilkadziesiąt postaci wielogłos o cieniach i blaskach globalnej nowoczesności. 10 filmów Hanekego, które pokażemy w ramach jego retrospektywy na Dwóch Brzegach, umożliwia prześledzenie drogi twórczej reżysera od debiutu kinowego („Siódmy kontynent”, 1989) aż do „Miłości” (2012), która przyniosła mu drugą Złotą Palmę w Cannes.

Haneke nakręcił „Siódmy kontynent” po kilkunastu latach pracy w telewizji – był już więc wprawionym reżyserem, który na dodatek świetnie znał się na współpracy z aktorami na planie. Zdobyte w ten sposób doświadczenie zaowocowało i w jego kinowym debiucie, i w kolejnym filmie „Wideo Benny’ego” (1992): oba pozostają wstrząsającym do dziś obrazem życia zwyczajnych austriackich mieszczan, w których domach dzieje się niewysłowiona i niezrozumiała przemoc. Wraz z „71 fragmentami” tworzą one – wedle słów samego reżysera – tzw. „trylogię zlodowacenia”. Rzeczywiście, podobnie jak kultowe „Funny Games” (1997), zawierające sceny absurdalnej, ekstremalnej przemocy, tak i nieformalna trylogia Hanekego odkrywa w pozornie nudnej codzienności autentyczną grozę, pytając, co kryje się za fasadą europejskiego dobrobytu i samozadowolenia.

Ze względu na zawartą w filmach reżysera krytykę własnych rodaków i, szerzej, zachodnioeuropejskiego stylu życiu i modelu społeczno-ekonomicznego, Hanekego można postawić w jednym rzędzie z pisarzami pokroju Elfriede Jelinek i Thomasa Bernharda, którzy swoje polemiczne sądy o Austrii zamieniali w wybitną prozę. Jeden z najpopularniejszych filmów Hanekego, „Pianistka” (2001) z Isabelle Huppert w roli głównej, stanowi zresztą adaptację powieści Jelinek. Nie jest to jedyny film Hanekego nakręcony głównie w języku francuskim. Już wcześniejszy o rok „Kod nieznany”, a także „Ukryte” (2005) i „Miłość” Haneke zrealizował z udziałem czołowych gwiazd francuskiego kina (Juliette Binoche, Daniel Auteuil, Jean-Louis Trintignant, Emmanuelle Riva). Bogactwo języków, które możemy usłyszeć w jego filmach, oraz pojawiających się w nich aktorskich osobowości nadaje jego twórczości prawdziwie międzynarodowy charakter.

„Biała wstążka” (2009), jedyny czarno-biały film Hanekego i pierwszy, za który otrzymał Złotą Palmę, pokazuje niemiecką wieś przed I wojną światową jako samowystarczalny, oparty na tradycji mikrokosmos, w którym rodzą się demony. Podobnie wygląda świat w adaptacji „Zamku” Franza Kafki w jego reżyserii. Niejasne relacje między mieszkańcami sprawiają, że przybywający z zewnętrz K. czuje się wśród nich jak w labiryncie. Witajcie w krainie Michaela Hanekego: mistrza kina, który wzbudzanie niepokoju w widzach opanował do absolutnej perfekcji.

Sebastian Smoliński

FILMOGRAFIA|FILMOGRAPHY